Međunarodni dan maternjeg jezika

Međunarodni dan maternjeg jezika
Na Univerzitetu u Daki, glavnom gradu današnjeg Bangladeša, 21. februara 1952. godine policija je pucala na studente koji su protestovali, tražeći priznavanje svog maternjeg, bengalskog jezika.
Đ. Dragojlović i drugi (Society/Eents) Od policijske vatre tog i narednog dana stradao je veći broj žrtava, većinom studenata, a igrom sudbine jedna od prvih žrtava bio je devetogodišnji dečak. Žrtve su u Daki pale jer su tražile poštovanje prava na vlastiti jezik, a to je nešto što se, u različitim formama, ponavlja u čitavom svetu, kroz čitavu istoriju. Događa se to i u evropskim zemljama, recimo u Holandiji, čija je vlada 2015. godine prihvatila plan postepenog jačanja pozicije engleskog jezika u nastavi, na uštrb lokalnih maternjih jezika.
To dakle nisu bili jedinstveni događaji, i u Bangladešu i u Holandiji reč je bila o istoj logici: „ja sam moćnik, ćuti dakle, a ako eventualno želiš nešto da kažeš, govori mojim jezikom“.
S druge su strane istinski lingvisti, jezičari, koji se zalažu za stavove poput onih koje je zastupao Kenneth L. Hale (1934-2001), nekadašnji profesor MIT-a (Massachusetts Institute of Technology): „Kada jezik umre, gubimo veliko intelektualno bogatstvo, kao da je bačena bomba na muzej Louvre“.
Pored socijalne nepravde koja se javlja kada se ne poštuje nečiji maternji jezik, moramo biti svesni činjenice da su biološke i jezičke različitosti neodvojive, međusobno povezane i zavisne jedna od druge. Nestanak jezičke ravnopravnosti rezultira gubitkom tradicionalnih snanja, suštinski nužnih za održivi biodiverzitet, za sam život, konstatovala je 64-a godišnja konferencija DPI/UN i NGO (Department of Public Information/UN Entity, Non-Governmental Organizations), održana u Bonn-u, 2011. godine, a veoma slične stavove zastupa i Terralingua.1
Unesko je 17. novembra 1999. godine proglasio 21. februar Međunarodnim danom maternjeg jezika. Generalna skupština Ujedinjenih nacija pozvala je 2007. godine zemlje članice da se založe za „očuvanje i zaštitu svih jezika koje koriste narodi sveta”, proglasivši istovremeno 2008. godinu Međunarodnom godinom jezika.2
Gde je u svemu ovom pozicija esperanta? Dve su stvari u ovom slučaju međusobno povezane, jer su osnovne vrednosti ovog dana, 21. februara, višejezičnost i pravo svih ljudi da govore svojim maternjim jezikom, istovremeno i vrednosti koje zastupa pokret za esperanto.
Esperantisti ne žele da ijedan jezik nestane, njihova je želja da svi jezici opstanu, da se poštuju jezička prava svih ljudi i da vlada jezička pravda. U tom cilju Svetski savez za esperanto (UEA, Universala Esperanto-Asocio) svečano se pridružuje proslavi ovog dana, naglašavajući istovremeno da esperanto nije usmeren protiv drugih jezika, kao što su to jezici velikih ekonomskih i vojnih sila.
Esperanto je, sasvim suprotno, jedan od zaštitnika na planu očuvanja jezika od nestajanja, kako je to istakla gospođa Vigdís Finnbogadóttir, predsednica Islandau periodu 1980-1996. godine: „Vreme je da različiti narodi konačno shvate da neutralni jezik može postati istinski bedem njihovih kultura protiv monopolskog uticaja makar samo jednog ili dva jezika, koji je danas sve očigledniji. Iskreno se nadam da će esperanto brzo napredovati, kako bi pomogao svim nacijama sveta.”3
Možda ima onih koji i dalje pitaju: „Zašto baš esperanto?”. Razlog je jednostavan. Iza esperanta ne stoje države, ekonomski sistemi, imperijalistički napori, niti narodi čiji bi interes bio nestanak drugih naroda, njihovih jezika, ili osajanje njihovih tržišta. Iza esperanta su samo dobronamerni ljudi čiji je cilj za sve kulture i sve jezike, u miru među narodima.
„Jačati prava govornika svakog jezika je cilj kom esperanto suštinski doprinosi”, kaže profesor Robert Phillipson iz Copenhagen-a. Esperato je alat koji ubrzava postizanje ravnopravne komunikacije i tako i ravnopravnih odnosa između etničkih grupa, kultura, naroda. „Nadam se da će esperanto nastaviti da ispunjava ovu dvostruku ulogu, podržavajući različitost i stvarajući jedinstvo”, kaže Rita Izsák-Ndiaya, specijalna izvestiteljka UN.
Zato esperanto pomaže svima da svoj jezik održe u životu. To je jasna poruka koju oni koji govore esperanto u čitavom svetu žele da 21. februara pošalju svima u celom svetu.
Upoznajte međunarodni jezik esperanto, kliknite na http://www.esperanto.net/!
1 http://www.linguistic-rights.org/dokumento/Final_declaration_64th_UN_DPI_NGO_Conference_Bonn_2011_amendments_Universala_Esperanto_Asocio_UEA.pdf
2 http://terralingua.org/our-work/linguistic-diversity/
3 http://www.linguistic-rights.org/uea/Justa_Komunikado_Lingva_Justeco_Vigdis_FINNBOGADOTTIR_prezidento_de_la_Respubliko_Islando_1980_1996.pdf

Message from Ms Irina Bokova
Director- General of UNESCO, on the occasion of International Mother Language Day
The theme of the 2016 International Mother Language Day is „Quality education, language(s) of instruction and learning outcomes.”
This underlines the importance of mother languages for quality education
and linguistic diversity, to take forward the new 2030 Agenda for Sustainable Development.
In Sustainable Development Goal 4, the 2030 Agenda focuses on quality education and lifelong learning for all, to enable every woman and man to acquire skills, knowledge, and values to become everything they wish and participate fully in their societies. This is especially important for
girls and women, as well as minorities, indigenous peoples, and rural populations. This is reflected in UNESCO’s Education 2030 Framework for Action, a road-map to implement the 2030 Agenda, encouraging full respect for the use of mother language in teaching and learning, and the promotion and preservation of linguistic diversity.
Multilingualism is essential to drive these objectives forward – it is vital for success across the 2030 Agenda, regarding growth, employment and health, as well as sustainable consumption and production, and climate change.
UNESCO brings the same focus to advancing linguistic diversity on the Internet, through support to relevant local content as well as media and informati on literacy. Through the Local and Indigenous Knowledge Systems (LINKS) programme, UNESCO is highlighting the importance of mother and local languages as channels for safeguarding and sharing indigenous
cultures and knowledge, which are vast reservoirs of wisdom.
Mother languages in a multilingual approach are essential components
of quality education, which is itself the foundation for empowering women and men and their societies. We must recognise and nurture this power, in order to leave no one behind, to craft a more just and sustainable future for all.
This is UNESCO’s message on this International Mother Language Day.
                                                                 Irina Bokova
(21 February 2016, http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002435/243531E.pdf)

Internacia Tago de la Gepatra Lingvo
La 21-an de februaro 1952 la polico pafmortigis en la universitato de Dako, ĉefurbo de la hodiaŭa Bangladeŝo (Banglujo) plurajn manifestaciantajn studentojn.
Tiuj studentoj manifestaciis por ke oni agnosku la ekziston de ilia geptra lingvo, la bengala, kiun oni volis forigi de la universitato favore al lingvo „pli granda”, parolata de la fortuloj de tiu momento.
Temas pri io, kio ripetiĝas, en diversaj formoj, daŭre tra la tuta mondo kaj tra la tuta historio. Ne nur en Banglujo, sed ankaŭ en pluraj eŭropaj landoj, kiel ekzemple en Nederlando, kie la registaro en 2015 aprobis planojn por laŭgrada fortigo de la pozicio de la angla lingvo en la instruado - malfavore al la lokaj gepatraj lingvoj.
Tiuj ne estis unikaj okazaĵoj. Kaj en Banglujo kaj en Nederlando temas pri la sama logiko: „mi estas la fortulo, vi silentu kaj eventuale, se vi volas paroli, vi parolu mian lingvon”. Aliflanke kiel ĉiuj lingvistoj diras al ni (ni citas unu el ili, Ken Hale): „Kiam lingvo mortas, ni perdas grandan intelektan riĉecon, kvazaŭ oni faligis bombon sur la muzeon Louvre.”
Krom la socia maljusteco, kiu okazas kiam ies gepatra lingvo estas malrespektata, necesas konscii pri la fakto, ke biologia kaj lingva diversecoj estas nedisigeblaj, interkonektitaj kaj unu de la alia dependantaj. El perdo de lingva diverseco rezultas perdo de tradiciaj konoj esence necesaj por daŭripova biodiverseco, por la vivo. (Fina deklaro, 64a UN-NRO-konferenco, Bonn, 2011, Terralingua)
Je la 17-a de novembro 1999 Unesko proklamis la 21-an de februaro la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo. En 2007 ankaŭ la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj alvokis la membroŝtatojn por „Antaŭenpuŝi la konservadon kaj protektadon de ĉiuj lingvoj uzataj de la popoloj de la mondo”, samtempe deklarante la jaron 2008 Internacia Jaro de Lingvoj.
En 2014 Unesko aperigis en sia retejo ankaŭ Esperanto-lingvan version de la mesaĝo de la Ĝenerala Direktoro, Irina Bokova.
Kiel rilatas al ĉio ĉi Esperanto? La du aferoj ja rilatas inter si, ĉar la kernaj valoroj de ĉi tiu tago, la multlingveco kaj la rajto de ĉiu homo paroli sian gepatran lingvon, estas ankaŭ la valoroj kiujn la movado por Esperanto defendas. Ni, la esperantistoj, volas neniun lingvon malaperigi, ni volas, ke ĉiuj lingvoj plu ekzistu, en respekto de ĉies lingvaj rajtoj, kaj regu lingva justeco. Ĉi-cele de multaj jaroj Universala Esperanto-Asocio (UEA) solene kunfestas ĉi tiun tagon, interalie por substreki ke Esperanto ne estas eliminanto de lingvoj, kiel estas uzataj la lingvoj de grandaj ekonomiaj kaj militistaj potencoj.
Esperanto, fakte estas protektilo kontraŭ la malapero de lingvoj, kiel diris s-ino Vigdís FINNBOGADÓTTIR (prezidanto de la Respubliko Islando, 1980-1996): „Estas jam tempo ke la diversaj nacioj komprenu, ke neŭtrala lingvo povus iĝi vera remparo por iliaj kulturoj kontraŭ la monopolema influo de nur unu aŭ du lingvoj, kiel hodiaŭ tio pli kaj pli evidentiĝas. Mi sincere esperas, ke Esperanto rapide progresos por helpi ĉiujn naciojn de la mondo.”
Eble iu ankoraŭ demandas: „Kial ĝuste Esperanto?”. La kialo estas simpla. Malantaŭ Esperanto ne estas ŝtatoj, ekonomiaj sistemoj, imperiismaj strebadoj, nek popoloj, kies intereso estus la malaperigo de aliaj popoloj, ties lingvoj, aŭ akiro de iliaj merkatoj. Malantaŭ Esperanto estas nur bonvolaj homoj, kiuj celas justecon por ĉiuj kulturoj kaj ĉiuj lingvoj, en paco inter la popoloj.
„Plifortigi la rajtojn de la parolantoj de ĉiu lingvo estas la celo, al kiu esence kontribuas Esperanto.” (Prof. Robert Phillipson). Esperanto estas ilo akcelanta atingon de justa komunikado kaj tiel de justaj rilatoj inter etnoj, kulturoj, popoloj. „... Mi esperas, ke Esperanto daŭrigos la plenumadon de tiu duflanka rolo subtenante diversecon kaj kreante unuecon.” (Rita Izsák-Ndiaye, Speciala Raportanto de UN.
Sekve Esperanto helpas ĉiujn pluvivigi sian lingvon. Ĉi tiu estas la klara mesaĝo, kiun esperanto-parolantoj el la tuta mondo volas sendi al ĉiuj tutmonde, la 21-an de februaro.
Ekkonu la internacian lingvon, Esperanton per www.esperanto.net!